De Gaia-satelliet levert de gegevens voor de nauwkeurigste driedimensionale kaart van de Melkweg en naburige stelsels tot nu toe. Volgens RUG-hoogleraar sterrenkunde Amina Helmi zal de tweede dataset, die de Europese Gaia-missie nu heeft vrijgegeven, een enorme impact hebben op de sterrenkunde; van kennis over het zonnestelsel tot ‘donkere materie’ en kosmologische modellen.
Helmi heeft al enkele maanden toegang gehad tot de nieuwe gegevens, omdat ze betrokken is bij de kwaliteitscontrole. Tijdens deze controleperiode zijn ook systemen gebouwd om de data toegankelijk te maken, waaronder complexe software om de informatie te verbeteren en inzichtelijk te maken. Hiermee kunnen sterrenkundigen uit de ruwe data bruikbare metingen halen met goede schattingen van de foutmarges. Ook zijn hierdoor systematische fouten uitgefilterd.

Beweging

De kwaliteit van de nieuwe gegevens is veel hoger dan die van de eerste dataset uit september 2016. Gaia meet de beweging van sterren door de positie van een ster herhaaldelijk zeer nauwkeurig te meten, met lange tussenpozen. Het gaat namelijk om kleine verplaatsingen. Inmiddels zijn er 22 maanden van Gaia-observaties beschikbaar, genoeg om beweging te zien bij herhaalde metingen. Omdat alle metingen met hetzelfde moderne instrument zijn gemaakt, is de nauwkeurigheid ongekend.
De nieuwe gegevens laten bijvoorbeeld twee satellietstelsels zien die dezelfde baan volgen. Dit wijst er op dat ze dezelfde oorsprong hebben. Daarnaast heeft de verdeling van de massa in vooral de halo rond de Melkweg invloed op de baan van satellietstelsels. Die massaverdeling kan nu beter worden geschat in de halo, waar donkere materie domineert en de beweging van sterren en satellietstelsels bepaalt. Dit levert meer inzicht in de aard van donkere materie; ook kan voorzichtig worden getest of de zwaartekrachtwet aanpassing nodig heeft.