Analoge additieve synthese: een andere manier van kijken

Door Denis Meyer | 15 november, 2017

Met een goede oude analoge scoop en een paar programmeerbare sinusgeneratoren kunnen we verbluffende geanimeerde beelden op het scherm van de kathodestraalbuis toveren. Jerobeam Fenderson laat het niet bij het verheffen van Lissajous-figuren tot het niveau grafische kunst, hij gebruikt ze ook voor het op een originele manier uitleggen van abstracte principes, wat ze heel concreet, tastbaar en zichtbaar maakt! Dit is interessant lesmateriaal en niet alleen voor de liefhebbers van audio-synthese!

Een andere manier van waarnemen

Enkele weken geleden presenteerde ik hier een verbazende video van Jerobeam Fenderson. Op virtuoze wijze genereert hij Lissajous-figuren door audiosignalen naar een oscilloscoop in XY-modus te voeren. Zo genereert hij verbluffende geanimeerde beelden op het scherm van de kathodestraalbuis. Het is niet overdreven om te zeggen dat hij faseverschuiving weet te verheffen tot het niveau van kunst.

Er zijn nog talloze nieuwe mogelijkheden voor liefhebbers van analoge auditieve synthese. Ze kunnen daarbij gebruik maken van programmeergereedschappen zoals PureData, Ableton Live, Max, etc. die onmisbaar zijn om dit soort resultaten te bereiken

Goniometrische muis

Ik wil hier nu graag op terugkomen om de pedagogische kracht van deze grafische kunst te bespreken. Die blijkt vooral in de 4e aflevering van een serie van video-tutorials die Jerobeam Fenderson enkele maanden terug is begonnen. De exacte titel is Oscilloscope Music Tutorial 4: Sinewaves (Harmonic Oscillation, Unit Circle, Additive Synthesis). Deze manier om een sinusgolf te demonstreren met een schommelende muis (0’52’’ en verder) maakt een eerste contact met goniometrie tot kinderspel. Het moment dat de artiest de cosinus laat draaien om hem bovenop de sinus te zetten (2’25’’) vervangt een heleboel theoretische uitleg door een eenvoudig te begrijpen animatie.

Vanaf ongeveer 3’00’’ bespreekt hij vakkundig het onderwerp van additieve synthese met de passage waar hij proefondervindelijk probeert om een sinusgolf te veranderen in een blokgolf. (Wat nog niet zo eenvoudig blijkt.) Is dat niet een geweldig leermoment? Ik moet toegeven dat de gesproken uitleg, die zorgvuldig is geformuleerd en goed wordt voorgelezen door de auteur, best diep gaat en ook behoorlijk snel. Als u niet alles begrijpt bij de eerste keer luisteren, laat u dan niet uit het veld slaan. Kom gewoon later nog eens terug, misschien na zelf wat te hebben geprobeerd. Want dat is natuurlijk uiteindelijk de bedoeling.

Visuele artefacten veroorzaakt door digitale compressie

Aflevering 3 van de serie, die is gewijd aan subtractieve synthese, vond ik niet zo overtuigend. Maar dat wordt weer goedgemaakt door aflevering 2. Die kan ik u zeker aanraden. Vooral omdat hij laat zien hoe digitale compressie van het audiosignaal (zoals bij MP3) het traject van de beelden aantast, zelfs al is die degradatie niet op het gehoor waarneembaar. Ook heel belangrijk is de passage over de artefacten die worden veroorzaakt door het digitaliseren (aliasing in het Engels).

Zelfs als u al deze begrippen al kent, is de manier waarop JF ze hier presenteert werkelijk origineel: hij laat op het scherm van de oscilloscoop bewegende beelden zien van signalen die we normaal gesproken alleen maar statisch op papier te zien krijgen.