Automatische zaklantaarn

idee: Elektor Lab

In het donker een zaklamp te moeten zoeken is al onprettig (overdag zie je hem meestal wel liggen, maar dan heb je hem eigenlijk niet nodig), maar dan nog dat gefriemel om het schakelaartje te vinden... Veel prettiger is een lamp die meteen aangaat op het moment dat je hem oppakt, en dat is nou precies waar de schakeling van figuur 1 voor zorgt.
 

Figuur 1.

De schakeling is erg simpel. Als ‘vastpakdetector’ gebruiken we een zelfgemaakte ‘tiptoets’ tussen de punten A en B in het schema. Zolang de schakeling in rust is (tiptoets niet aangeraakt) voeren basis en emitter van transistor T1 een gelijke potentiaal: de transistor spert en dientengevolge zullen ook T2 en T3 sperren.
 

Dat wordt anders zodra we de zaklantaarn oppakken en de contacten A en B overbruggen met de weerstand van onze huid. Er gaat dan een kleine stroom door R1 en R2 lopen, met als gevolg dat de basis van T1 iets negatiever wordt dan diens emitter: de transistor gaat geleiden. (Merk op dat hier alleen het spanningsverschil tussen basis en emitter van belang is!) Via T1 krijgen nu T2 en T3 een basisstroom: deze gaan ook in geleiding en het lampje zal branden.
 

T2 en T3 vormen een soort discrete Darlington, alleen zijn de beide collectoren niet met elkaar verbonden zoals bij een echte Darlington-schakeling. Dat is gedaan om de spanningsval over T3 zo gering mogelijk te houden.
 

Hiermee is eigenlijk alles gezegd; de elektronica kan eenvoudig ‘zwevend’ of op een stukje gaatjesprint worden opgebouwd en ergens in de zaklamp worden ingebouwd. Wat de aanraakschakelaar tussen de punten A en B betreft: die kan van een paar (vier of zes) stroken enkelzijdige printplaat worden gemaakt die tegen de buitenkant van de zaklantaarn worden gelimd en om en om met de punten A en B worden verbonden.
 

Een laatste opmerking: de (schuif)schakelaar van de zaklantaarn blijft gewoon dienst doen, zoals rechtonder in het schema aangegeven; zo kan de lamp ook blijven branden als we die ergens wegleggen.