Simpele schemerschakelaar

idee: Elex-team

Een schemerschakelaar is een (elektronische) schakelaar die een lamp of iets dergelijks inschakelt wanneer het donker begint te worden – met onder andere de bedoeling potentiële inbrekers af te schrikken door te suggereren dat er iemand thuis is.

Tegenwoordig kun je die dingen voor een paar euro in het verre Oosten kopen, maar zelfbouw is helemaal niet moeilijk, zoals het schema van figuur 1 bewijst.

 
Figuur 1.

We hebben natuurlijk een lichtgevoelig element nodig dat ons laat weten dat de schemering aanbreekt. Hier is dat LDR R2 (Light Dependent Resistor). Diens weerstand wordt groter naarmate er minder licht op valt. Daarmee is het geheim van de schakeling eigenlijk al doorgrond: de combinatie C1, R1, C2, R2 en P1 vormt een lichtafhankelijke (wisselspannings-)weerstand. Over deze combinatie staat de volle wisselspanning van 230 V. Naarmate het buiten donkerder wordt (wat, naar we ons hebben laten vertellen, eenmaal per dag voorkomt) neemt de weerstand van R2 toe, en daarmee ook de spanning op het knooppunt van R1 en C2.

Op een gegeven moment (instelbaar met potmeter P1) bereikt de wisselspanning op dit knooppunt een waarde van ongeveer 30 V, en dan slaat de diac D1 door. Hierdoor krijgt triac Tri1 een ontsteekpuls op zijn gate en gaat in geleiding – de lamp zal branden.

Nu hebben we al opgemerkt dat de hele schakeling aan de netspanning hangt; dat betekent dat de triac elke halve periode van die net-wisselspanning een ontsteekpuls zal krijgen, om bij de eerstvolgende nuldoorgang (als de stroom nul wordt) weer te gaan sperren. Dit hele proces herhaalt zich honderd maal per seconde.

We hebben hier een diac gebruikt om ervoor te zorgen dat de triac een gedefinieerde ontsteekpuls krijgt (condensator C2 helpt daarbij een handje door als ‘elektronenreservoir’ te dienen – zodra de triac gaat geleiden gedraagt die zich immers als een kortsluiting en zal de spanning over de lichtgevoelige spanningsdeler tot nul afnemen.

Bouw

Ten derden male: de hele schakeling hangt aan het lichtnet! De opbouw moet dus met de nodige zorg plaatsvinden, met inachtneming van alle daarvoor geldende richtlijnen. Het beste kan het geheel in een zogenaamd stekerkastje aanraakveilig worden ingebouwd. Laat er in geval van twijfel een door de wol geverfd elektronicus/elektrotechnicus naar kijken!