Naar een verborgen laag speuren in een topwerk van Rembrandt, aan het licht brengen van metaalmoeheid in schepen, het voorspellen van aderverkalking: het zijn slechts enkele mogelijke toepassingen van Smart*Light, een synchrotron die op een tafel past. Onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven en de TU Delft gaan deze röntgenbron bouwen en ontwikkelen binnen een consortium met andere universiteiten en bedrijven. De intense röntgenstraling die dit apparaat gaat leveren is nu alleen beschikbaar via grote en dure faciliteiten waarvan er niet al te veel zijn.

Synchrotron

Wie als onderzoeker nu met röntgenstraling wil werken heeft slechts twee mogelijkheden: een compacte röntgenbuis gebruiken waarbij ongecontroleerde röntgenstraling in alle richtingen wordt uitgezonden, of één van de ongeveer 70 synchrotrons ter wereld bezoeken ― grote faciliteiten die tegen hoge kosten zeer nauwkeurig in richting en energie afgestelde röntgenstraling produceren. De krachtigste bron in Europa is de ESRF in Grenoble.

In het klein

Met Smart*Light wil het consortium in dit gat springen en een ‘synchrotron in het klein’ maken. Een compacte en afstembare röntgenbron van nog geen vier meter lang, die men naar believen in elk lab kan gebruiken. De verwachting is dat in veel verschillende sectoren vraag zal zijn naar een dergelijk apparaat ―in de medische diagnostiek, hightech-industrie, vliegtuig-, auto- en scheepbouw, maar ook voor kunstonderzoek. Met Smart*Light bestaat de mogelijkheid om de chemische samenstelling van kunstwerken laag voor laag te analyseren. Dat is niet alleen van belang voor de conservering maar bijvoorbeeld ook voor authenticiteitsonderzoek.

Botsingen

De werking van deze revolutionaire röntgenbron is gebaseerd op een natuurkundig concept waarbij röntgenstraling wordt geproduceerd uit botsingen tussen laserlicht en versnelde elektronen. De theorie hierachter, bekend als Inverse Compton Scattering, is al decennia lang bekend, maar pas sinds kort is de ervoor benodigde technologie ver genoeg ontwikkeld.