Astronomie is een tot de verbeelding sprekende wetenschap. Iedereen kent de verbluffende foto’s die door de Hubble-ruimtetelescoop zijn gemaakt, en niet weinigen dachten ‘dat wil ik ook zien, met eigen ogen’, kochten een amateurtelescoop ― en werden bitter teleurgesteld.

Alles draait om licht

Die fraaie gaswolken, sterrenstelsels (‘spiraalnevels’) en sterrenhopen staan zo ver weg dat maar heel weinig licht de aarde bereikt. Het gaat er dus om zoveel mogelijk licht van deze lichtzwakke objecten te verzamelen. En dat kan op twee manieren (die meestal gecombineerd worden): door een lens of (tegenwoordig bijna altijd) een spiegel met een grote diameter te gebruiken (die daardoor veel licht kan opvangen en bundelen) of door een fotografische film of beeldsensor heel lang te belichten.

En dan wordt het duur

Dat is dan ook de reden dat professionele astronomische telescopen een spiegeldiameter van vele meters hebben. Voor amateurs zijn dergelijke instrumenten niet haalbaar; een goed amateurinstrument met een spiegel van 25 centimeter is echter met zo’n 600 euro redelijk betaalbaar. En daar valt met het blote oog (‘visueel’) al veel fraais mee te zien ― maar die Hubble-achtige beelden kun je desondanks vergeten: je ziet weliswaar ‘iets’ als je weet waar je moet zoeken, maar veel details zijn niet te ontwaren.

Fotografie

Hier komt de fotografie in het spel. Door een fotografische film of plaat urenlang te belichten, kunnen een heleboel details zichtbaar worden gemaakt. Tegenwoordig gebruiken amateurastronomen geen films meer, maar elektronische camera’s, en ook wordt niet meer één enkele opname urenlang belicht, maar worden vele tientallen of honderden korter belichte opnames gemaakt die vervolgens softwarematig over elkaar heen worden gelegd (dat wordt stacking genoemd). Op die manier kunnen (met de nodige ervaring) zeer fraaie opnamen worden gemaakt. Men heeft natuurlijk wel de juiste uitrusting nodig: de telescoop zelf, een goede camera met toebehoren, en vooral een uiterst stabiele montering met een aandrijving die ervoor zorgt dat de telescoop exact op dezelfde plek aan de hemel gericht blijft (de aarde draait immers). Voordat je het weet ben je dan toch weer vele duizenden euros verder... Bovendien is voor goede opnames een zeer donkere hemel nodig, dus ver van de bewoonde wereld. En het is echt geen pretje een zware telescoop en een nog veel zwaardere montering in een koude winternacht naar een weiland in the middle of nowhere te zeulen!

Het beste van twee werelden

Het jonge bedrijf Unistellar Optics is er echter in geslaagd het beste uit twee werelden te combineren. Voor ongeveer 1300 dollar krijgt men een telescoop (de eVscope — eV staat voor enhanced vision) met bescheiden afmetingen (11 centimeter spiegeldiameter) met computergestuurde montering en aandrijving, waar een hoogwaardige beeldsensor is ingebouwd; in plaats van een normaal oculair met lenzen wordt een oculair met OLED-display gebruikt.
De elektronica maakt voortdurend kortbelichte opnames, legt deze over elkaar heen door middel van stacking, en simuleert zo als het ware een instrument met zeer veel grotere afmetingen. Zo kan men voor het eerst met eigen ogen en in real time  zien wat tot nog toe aan (semi)professionals was voorbehouden.