Mini-timer

idee: Elex-team

Toegegeven, keukentimers zijn tegenwoordig voor een krats te koop, als ze al niet ergens gratis bij worden gegeven – maar het is toch leuk als vingeroefening zelf zo’n ding in elkaar te knutselen, met onderdelen die u waarschijnlijk nog wel ergens hebt liggen.

Het hart van de timer wordt gevormd door een CD4060 (jawel, zo’n ‘antiek’ CMOS-IC) dat een oscillator en een reeks in serie geschakelde tweedelers (flipflops) bevat. Het intern door de oscillator opgewekte kloksignaal (een symmetrische blokgolf) wordt door de eerste trap door 2 gedeeld (de uitgang van deze trap is overigens niet naar buiten gevoerd), door de tweede trap weer door 2, en zo vervolgens.

Het resultaat is dat op uitgang Q12 (zie het schema van figuur 1) het oscillatorsignaal gedeeld door 212 = 4096 staat, en op uitgang Q13 het door 213 = 8192 gedeelde oscillatorsignaal. Wanneer we nu de oscillatorfrequentie instelbaar maken, is onze timer eigenlijk al klaar.
 

Figuur 1.

Die oscillatorfrequentie wordt bepaald door de onderdelen links van het IC (C1 en R1...R7) en is met S1 omschakelbaar gemaakt. Het netwerkje C2, C3 en R8 zorgt ervoor dat de timer bij het inschakelen van de voedingsspanning wordt gereset, zodat alle uitgangen (dus ook Q12 en Q13) laag zijn. Afhankelijk van de stand van S1 wordt uitgang Q12 hoog na 1, 3, 5, 7½, 30 of 45 minuten (met de in het schema getekende waarden). Met S2 kunt u die tijden nog een keer verdubbelen door uitgang Q13 te selecteren.

Zodra Q12 of Q13 hoog wordt, wordt via transistor T1 de actieve zoemer Bz1 ingeschakeld, die dan luidkeels laat weten dat de ingestelde tijd verstreken is. In plaats van een zoemer kunt u ook een relais gebruiken (vergeet dan de vrijloopdiode niet!), en natuurlijk vraagt deze schakeling om experimenteren met de diverse onderdelenwaarden.

Tot slot: de CD4060 is zoals opgemerkt tamelijk antiek (hoewel nog steeds verkrijgbaar); maar in de begindagen van dit IC bestond er een Babylonische spraakverwarring over de benaming van de uitgangen. Zo wordt in het originele datablad van de 4060 van Texas Instruments uitgang Q13 (pen 3) voor ‘Q14’ uitgescholden...