Zuinig relais

idee: Friedrich Lischeck (Duitsland)

Het grote nadeel van het energiezuinige relais dat in die eerste aflevering werd beschreven, was dat er druktoetsen met een verbreekcontact (dus ‘normally closed’) nodig waren, en die zijn soms lastig verkrijgbaar, en de meeste hobbyisten zullen die niet op voorraad hebben.

De kleine maar slimme schakeling die we deze keer bekijken, gebruikt normale druktoetsjes (met momentcontact) en een standaard 5-V monostabiel relais met twee (wissel)contacten – zie figuur 1.

 
Figuur 1.

Het aardige van deze schakeling is dat het van origine monostabiele relais (dus een relais waarvan het maakcontact slechts zo lang gesloten blijft als de spoel bekrachtigd is; zonder spoelstroom veert het contact terug in de ruststand) hier als een bistabiel relais werkt: na een druk op ‘ON’ blijft het maakcontact gesloten tot op ‘OFF’ wordt gedrukt.

Om dit mogelijk te maken wordt een van de beide schakelcontacten van het relais gebruikt; het zal niet moeilijk zijn de werking van de schakeling te doorgronden. Na een druk op S1 wordt de relaisspoel geactiveerd; de beide contacten trekken aan – en via het ene relaiscontact en de weerstand van 270 Ω blijft de spoel bekrachtigd. Dankzij de dikke elco, die op het moment van inschakelen als een kortsluiting werkt, is de inschakelstroom voor het relais hoger dan de houdstroom in aangetrokken toestand, die door de weerstand wordt begrensd.

Om het relais uit te schakelen volstaat een druk op S2: de relaisspoel wordt overbrugd; het relais valt af en de rusttoestand is hersteld.

De LED geeft aan dat de schakeling bedrijfsklaar is. Een aardig detail is nog dat het relais niet aantrekt op het moment dat de voedingsspanning wordt ingeschakeld; daar is echt een druk op S1 voor nodig. En mocht iemand op het idee komen beide druktoetsen tegelijk in te drukken: geen probleem, dan gebeurt er niets omdat S2 prioriteit heeft.