Wie het kleine niet eert – aflevering 8 – Elektronische kaars

Elektronische kaars

idee: Elex-team

De kaars die we hier presenteren werkt niet met kaarsvet, lont en een flakkerend vlammetje, maar met een laagspannings-gloeilampje. Niettemin: je moet de kaars wel degelijk ‘aansteken’ en je kunt hem ook weer uitblazen... Als je nu meteen aan de slag gaat, kunt je met de kerstdagen vrienden en familie met je wonderkaars versteld doen staan.

De belangrijkste component in het schema van figuur 1 is weerstand R1, een lichtafhankelijke weerstand (LDR, light dependent resistor). Deze heeft de aardige eigenschap dat de weerstand ervan afhankelijk is van de hoeveelheid licht die er op valt: hoe meer licht, des te lager de weerstand.

 
De LDR vormt samen met instelpotmeter P1 een spanningsdeler. Zodra er licht van een lucifer op de LDR valt, neemt diens weerstand af, waardoor de spanning op het knooppunt van R1 en P1 toeneemt – en dus ook de spanning op de basis van T1, die zal doorschakelen. Hierdoor wordt de spanning op het knooppunt van R2 en R3 omlaag getrokken, waardoor ook transistor T2 in geleiding zal gaan. Er loopt dan een stroom door het gloeilampje La1 (een 6-V-exemplaar, vroeger wel bekend als ‘fietslampje’) en dat zal vrolijk oplichten. Je kunt de gevoeligheid van de schakeling instellen met P1.

De truc is natuurlijk dat het licht van dat gloeilampje op de LDR valt, waardoor diens weerstand laag blijft ook als we de lucifer hebben uitgeblazen – we hebben een stabiele toestand verkregen.

Blijft de vraag hoe je deze kaars kunt ‘uitblazen’. Welnu: daarvoor gebruiken we de geheimzinnige component die in figuur 1 direct links naast het lampje La1 is getekend. Dat is niets anders dan een ordinair stukje papier dat zodanig is aangebracht dat je het tussen lampje en LDR kunt blazen, waardoor de lichtval op de LDR voldoende wordt gereduceerd om diens weerstand weer hoog te laten worden, waardoor T1 en ook T2 zullen sperren – het lampje gaat uit.

Terzijde: experimenteerlustigen kunnen proberen hier iets met een temperatuurgevoelige weerstand te knutselen, die door blazen afkoelt en dan een andere waarde krijgt...

Bouw en voeding

De tekening van figuur 2 biedt een artist impression van de constructie. Duidelijk is te zien dat LDR en lampje ‘zichtcontact’ hebben, en dat het papiertje na ‘aanblazen’ de LDR verduistert.

 

Voor de voeding zouden we een viertal 1,5-V-batterijen willen aanbevelen. Tekenaar Laurent Martin heeft een kleine netvoeding getekend, met een trafo, bruggelijkrichter en (dikke) bufferelco, maar dat lijkt ons nu om veiligheidsredenen een minder goed idee. Schakeling en artwork hebben overigens de naar elektronicamaatstaven respectabele leeftijd van 36 jaar...

Hoe dan ook: veel knutselplezier!