De Elektor TAPIR is een E-smog detector waarmee bronnen van elektromagnetische straling opgespoord kunnen worden. Het is geen precisieinstrument, maar een handig tool dat laat zien of iets straling uitzendt of niet. Beide gevallen zijn overigens interessant, bijvoorbeeld als een laptopvoeding niets uitstraalt is het ofwel geen schakelende voeding, ofwel hij is kapot, wat dan weer verklaart waarom de accu van de computer niet meer opgeladen wordt. Omgekeerd, als u storing ontvangt waar dat ongewenst is, kan de TAPIR helpen om de stoorbron te vinden zodat u deze kunt uitschakelen of er eventueel meer afstand van kan nemen.

De TAPIR is een 3D SMT Soldeerkit

De TAPIR wordt als kit geleverd met onderdelen die u zelf moet samenstellen. In de kit is alles aanwezig dat nodig is om een compleet werkend instrument te bouwen dat u in uw zak kunt meenemen. Het enige dat niet meegeleverd wordt is een 1.5 V AAA batterij.
 
Tapir kit
De TAPIR komt als kit met SMD onderdelen.

De kit is ook gelijk oefenmateriaal voor de soldeervaardigheid. De schakeling wordt namelijk opgebouwd met SMD onderdelen die wat lastiger op een print te zetten zijn dan conventionele bedrade onderdelen. Bovendien bestaat de TAPIR uit wel zeven kleine printplaten die aan elkaar gesoldeerd moeten worden waardoor ze samengesteld de behuizing vormen. De TAPIR is daarmee een 3D soldeerkit. De bouw van de TAPIR wordt uitgebreid beschreven in de handleiding, die van vele begeleidende foto’s is voorzien.

De Schakeling

De onderdelen worden geleverd in een nette zwarte doos met witte opdruk. Op de onderkant van de doos staan het schema en de onderdelenlijst. De schakeling is een eenvoudige drietraps laagfrequent versterker zonder enige filtering. Daarom worden hogere frequenties ook versterkt. Door niet-lineaire eigenschappen van de gebruikte transistoren worden deze omlaag getransformeerd zodat ze hoorbaar worden als vreemdsoortige geluiden in de bijgeleverde oortelefoon.

Twee Antennes: H & E

De TAPIR wordt met twee antennes geleverd die u ook zelf moet samenstellen (alleen de oortelefoon wordt compleet geleverd). De H-veld of magnetisch veld antenne bestaat uit een spoel met ferrietkern die voorzien is van twee draden. Deze antenne is geschikt om magnetische velden te detecteren zoals die bijvoorbeeld door spoelen, transformatoren en loop-antennes opgewekt worden.
 

De andere antenne is een staafantenne met een kleine lus aan het einde, die vooral elektrische of E-velden detecteert. Deze worden vooral uitgestraald door hoogspanningslijnen, elektroluminescente displayachtergronden, en oude bromfietsen die voorbijrijden.


Elektromagnetische velden zijn een combinatie van beide soorten velden, meestal optredend in het ‘verre veld’ – op grotere afstand – van het stralende object.

Let op dat als u de TAPIR in de hand heeft, uw lichaam deel van de antenne wordt waardoor het stoorniveau kan lijken toe te nemen.

 
elektor tapir with circuit
De TAPIR maakt display updates hoorbaar.

Fouten Zoeken met de TAPIR

Het detecteren van elektrosmog mag dan de primaire toepassing van de TAPIR zijn, ik vind het apparaat zeker zo interessant als hulp bij het foutzoeken. Vooral met de H-veld antenne (de spoel) helpt het bij het detecteren van activiteit in een schakeling. Afwezigheid van elke vorm van waarneembare activiteit duidt erop dat dat deel van het circuit niets doet. Een werkende kristaloscillator produceert een hoog piepend geluid; het is hoorbaar wanneer de inhoud van een display wordt ververst en u kunt zelfs stromen horen lopen. Beweeg de antenne langzaam over uw smartphone met uitgeschakeld scherm en u zult allerlei soorten geluiden horen, van ruis en gekras tot allerlei pulserende fluitjes.

Inschrijven
Schrijf u in voor tag alert e-mails over Review!

De E-veld Antenne

De E-veld antenne lijkt wat minder bruikbaar. Soms zijn de resultaten beter als er verbinding is tussen de TAPIR en de bron als u deze aanraakt met uw vrije hand. Soms verdwijnt dan de lichtnet-brom. De E-veld antenne is erg gevoelig voor aanraking. Met een vinger strijken over de antenne is duidelijk hoorbaar. Ik vermoed dat dit te maken heeft met statische elektriciteit die opgewekt wordt in de isolatie van de draad.

Om goede resultaten te behalen is het uiteraard raadzaam om zo veel mogelijk andere elektrische bronnen uit te schakelen. LED verlichting kan bijvoorbeeld een enorme stoorbron zijn, net als grote transformatoren. Wees u er ook van bewust dat geleidende oppervlakken als reflector kunnen werken en u in de verkeerde richting kunnen sturen op zoek naar een bron.

Verken de Wereld met Elektromagnetische Oren

In een omgeving zonder storing zoals buiten in de tuin, is alleen een zachte ruis te horen. Maar zodra u in de buurt van een stroomkabel komt begint de TAPIR te zoemen. Loop door het huis en u zult allerlei geluiden tegenkomen. Een inductiekookplaat produceert na het inschakelen prachtige PWM (pulsbreedtemodulatie) geluiden. Ik vind het een bijna magische ervaring. Het kost wel enige oefening om te leren herkennen wat geluiden betekenen en hoe ze te beoordelen, maar als dat eenmaal lukt heeft u een er een klein maar nuttig stuk gereedschap bij dat kan helpen bij reparaties en bij het foutzoeken.